Είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης, ακούγονται φωνές απ’ το φουαγιέ. Μια ομάδα ανθρώπων κατεβαίνει γρήγορα τον αριστερό διάδρομο της πλατείας. Η φωνή του Δημήτρη Παπαϊωάννου καλύπτει τη μουσική του Μπελίνι:

– Διακόπτουμε για να μας μιλήσουν τα παιδιά. Τους περιμέναμε. Παρακαλώ να ανοίξουν οι προβολείς.

Οι νέοι ανεβαίνουν στη σκηνή. Είναι περίπου 30 άτομα, άντρες και γυναίκες, 18 με 25 ετών. Πρόσωπα ακάλυπτα. Κρατούν ένα μεγάλο πανό και καμιά δεκαριά μικρά. Ο ΔΠ τους φέρνει μικρόφωνο. Ένας άντρας και μια γυναίκα διαβάζουν το μήνυμα: “[…] Ζητάμε έναν καλύτερο κόσμο… Ελάτε μαζί μας… Βγείτε στους δρόμους […]”. Πάθος, ειλικρίνεια, καθήκον, βεβαιότητα. Μοναδικό συγκεκριμένο αίτημα είναι η αποφυλάκιση των συλληφθέντων. Μια πιο μικρή κοπέλα αρπάζει το μικρόφωνο:

– Εκπροσωπούμε μόνο τους εαυτούς μας. Κανένα κόμμα, κανέναν πολιτικό σχηματισμό.

Μετά από τρία περίπου λεπτά στη σκηνή, οι νέοι κατεβαίνουν και αποχωρούν ήσυχα.

Rewind στα πιο ενδιαφέροντα: το κοινό τους υποδέχεται μουδιασμένα. Στην αρχή δεν ακούγεται κουβέντα. Σύντομα σκάνε τα πρώτα χειροκροτήματα. Την ώρα που διαβάζουν το μήνυμα, δυο-τρεις θεατές διαμαρτύρονται. Πνίγονται στα “σσσσ” των υπόλοιπων. Η πλειοψηφία των θεατών χειροκροτεί στο τέλος του μηνύματος. Ακόμα περισσότερα χειροκροτήματα κατά την αποχώρηση των εισβολέων — κάποια ενθουσιώδη, τα περισσότερα μάλλον μουδιασμένα. Ο ΔΠ και οι χορευτές χειροκροτούν θερμά.

Ο ΔΠ παίρνει το λόγο, ρωτάει τους θεατές αν θέλουν να συνεχιστεί η παράσταση, ή αν προτιμούν πρόσκληση σε μια μελλοντική. Σχεδόν καθολικά, το κοινό φωνάζει να συνεχιστεί η παράσταση. Λίγο αιφνιδιασμένος, ο ΔΠ ζητάει πέντε λεπτά διάλειμμα. Ένα ζευγάρι σηκώνεται και φεύγει (συνοδεία χλευαστικού σχολίου). Οι διαφωνούντες της βραδιάς αρχίζουν πλέον να ακούγονται. Φεύγουν κι άλλοι, αρκετοί διαμαρτύρονται έντονα. Ξεκινάνε πηγαδάκια μέσα στο θέατρο. Τα ντεσιμπέλ ανεβαίνουν:

– Εδώ η χώρα καίγεται κι εσείς καίγεστε μόνο για την παράσταση.
– Ε να την κάψουμε λοιπόν τη χώρα, αυτό δε θέλετε;

– Μα δεν διακόπτεις έτσι μια παράσταση. Ας ερχόντουσαν στο τέλος.

– Απαράδεκτος ο Παπαϊωάννου!
– Και τι να κάνει ο άνθρωπος;

– Δώδεκα εκατομμύρια ευρώ από το Υπουργείο Πολιτισμού…

– Μην αγνοείτε τα παιδιά!

Οι περισσότεροι θεατές αντιμετωπίζουν το θέμα μάλλον συγκαταβατικά.

Δέκα λεπτά αργότερα, εμφανίζεται πάλι ο ΔΠ, και ανακοινώνει ότι οι χορευτές δεν μπορούν να συνεχίσουν. Χειροκροτήματα. Χλιαρές διαμαρτυρίες (οι περισσότεροι αντεπαναστάτες μάλλον έχουν φύγει). Ζητάει συγνώμη, προσφέρει επιστροφή χρημάτων, ή δωρεάν είσοδο σε επόμενη παράσταση. Αρκετοί θεατές κατεβαίνουν προς τη σκηνή. Συζητούν φιλικά με τον ΔΠ και τους χορευτές. Οι περισσότεροι τους συγχαίρουν. Λίγα λεπτά αργότερα, προς την έξοδο, ο ΔΠ συζητάει με κάποιους θεατές που διαμαρτύρονται. Τους ζητάει να μπουν στη θέση του. Άσκηση για τον αναγνώστη (και τον κοντριμπιτέρ).

Σχετικά:

* “Last Bow for Barrault?“, Time, 13/09/68
* Champagne, “The Beach beneath the Paving Stones: May 1968 and French Theater”, SubStance, 6:18/19 (1977)
* Ιάσων Αθανασιάδης, “The Tragedy of Greek Apathy,” Guardian, 18/12/08
* Erikson, Childhood and Society (1963)

Όταν συμβαίνει ό,τι συμβαίνει τις τελευταίες μέρες στην Ελλάδα, ίσως να είναι γραφικό — αν όχι αντιδραστικό — να αναλώνεται κανείς στην ανάλυση και το punditry. Παρολαυτά, για όσους κοιτούν τη δράση από τ’αποδυτήρια ή τις κερκίδες (και στους οποίους ανήκει τουλάχιστο μέρος του γηπέδου) είναι επιβεβλημένο τουλάχιστο να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι συμβαίνει.

Πριν αναρωτηθώ για πόσο στραβός είναι ο γιαλός, θέλω να δηλώσω ότι δεν είμαι από αυτούς που δε βρίσκουν πολιτικό νόημα και μήνυμα στην καταστροφή συμβολικών στόχων της κρατικής εξουσίας και του καπιταλιστικού συστήματος: π.χ. αστυνομικά τμήματα, υπουργεία, τράπεζες, και πολυεθνικές αλυσίδες συγκαταλέγονται στις εκφάνσεις ενός συστήματος που ανθίζει μέσα από την αλλοτρίωση της ζωής μας. Την ίδια στιγμή, η αποτελεσματικότητα της καταστροφής αυτών των συμβόλων ως προς την απελευθέρωση του καθένα μας, προλετάριου και μικρο/μεσοαστού, από την αλλοτρίωση δε μου είναι προφανής. Ακόμη περισσότερο αδιαφανές μου είναι και το πολιτικό σημαινόμενο της “απαλλοτρίωσης” Playstations, τηλεοράσεων (!), και άλλων καταναλωτικών ειδών.

Από την άλλη, όσο κι αν η βία που προκαλείται ή παράγεται από τη βία της εξουσίας είναι αμφιβόλου θετικού αντικρύσματος (και δηλώνω πρόθυμος να πειστώ για το αντίθετο) ποια είναι η δέουσα στάση όλων μας;

Σε μια δημοκρατία που λειτουργεί με αίσθημα κοινωνικής υπευθυνότητας, οι θεσμοί του πολιτεύματος και της πολιτικής αντανακλούν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Σε τέτοιες πολιτείες η εκάστοτε κρίση είναι κρίση προσώπων – πραγματικά μεμονωμένα περιστατικά – και αδιέξοδα όντως δεν υπάρχουν. Αλλά σε μια δημοκρατία που ταυτόχρονα πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες, δικαστικοί, επιχειρηματίες και αστυνομικοί προδίδουν συχνά την εμπιστοσύνη με την οποία τους έχει περιβάλει “by default” ο λαός, και όπου ο ίδιος ο λαός με την αντι-κοινωνική ιδιοτελή συμπεριφορά του αντανακλά, προσιδιάζεται, ηρωοποιεί την αυθαιρεσία — και εν τέλει την προσλαμβάνει ως συνώνυμη της εξουσίας, τα αδιέξοδα παραμένουν.

Την καταστροφή χωρίς πολιτικό στόχο και νόημα την εξηγώ όχι τόσο ως το σοκ που χρειάζεται η κοινωνία για να βγει από το λήθαργο και να αναλάβει τις ευθύνες απέναντι στον εαυτό της και να απαιτήσει το ίδιο από τους πολιτικούς και οικονομικούς της πάτρονες, όσο ως το αποτέλεσμα της χρόνιας φθοράς του ιστού της. Ενός ιστού τόσο εξασθενισμένου που αντί να εστιάσει την οργή απέναντι στην πολύμορφη (και μακρόχρονη) κατασταλτική αυθαιρεσία επέτρεψε μορφές βίας που τον αποσάθρωσαν ακόμη περισσότερο.

Δεν ξέρω πώς είναι δυνατό να ξεφύγει κανείς από το φαύλο κύκλο που συντηρούν κρίσεις “χαμηλής έντασης” και πλατειάς βάσης. Δεν ξέρω καν πώς μπορούμε να αποφύγουμε το πέρασμα από τη διάχυτη ευθύνη (δεδομένη όταν το πρόβλημα είναι τόσο ευρύ) στη μη-απόδοση ευθυνών. Μακάρι οι σημερινοί 15χρονοι να γίνουν η γενιά που θα φέρει τα πάνω κάτω. Εγώ δεν έχω τη φαντασία να δω πώς θα γίνει αυτό, αλλά ίσως η γενιά των καταλήψεων του ’91 να έχει κάνει τον απολογισμό της και να τους δώσει συμβουλές.

Παρενθετικά αξίζει να αναφερθώ σε ένα θεσμό που εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια φιγουράρει σταθερά στην πρώτη ή δεύτερη θέση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων: τον Ελληνικό Στρατό. Δεν έχω ιδέα γιατί συμβαίνει αυτό μιας και όλοι οι φίλοι μου που υπηρέτησαν την πατρίδα περιέγραψαν πελατειακές σχέσεις, ευνοιοκρατία και σπάταλη γραφειοκρατία (δηλαδή μια πιστή μικρογραφία της υπόλοιπης κοινωνίας!) Παρολαυτά, είναι ο μόνος θεσμός που έμεινε επικοινωνιακά αλώβητος και από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών και από τα πρόσφατα σκάνδαλα της πολιτικής ζωής.

(more…)

Εντάξει, οι εν θερμώ υπερβολές είναι πολλές. Αλλά με τίποτα δεν χαρακτηρίζουν την ποιότητα της σκέψης, του λόγου και εν τέλει της δημοκρατίας μας όσο οι εν ψυχρώ εκλογικεύσεις, οι συμψηφισμοί, τα τοξικά “όμως”, “μα” και “αλλά” που προβλέψιμα στολίζουν πάλι κάθε λογής απολογισμούς της τραγωδίας. Καταλήγουμε ξανά στην καταθλιπτική ανάγκη υπεράσπισης του αυτονόητου, σαν να ήταν κάτι το ρηξικέλευθο: καμιά μολότοφ, καμιά μανία καταστροφής καμιάς ομάδας παραβατικών δεν μπορεί να μπαίνει στη ζυγαριά (χειρότερα: στην ίδια πρόταση) με τις σφαίρες εντεταλμένου οργάνου της τάξης στο στήθος 16χρονου sur cette page.

Τα ίδια ισχύουν και για τις απλουστευτικές σχέσεις αιτίου-αιτιατού που — εξίσου προβλέψιμα — δένουν, στην δημόσια αφήγηση, τα γεγονότα του διημέρου (και προετοιμάζουν μελλοντικά παρόμοια). Ο μπάτσος πυροβόλησε γιατί του την έπεσαν κουκουλοφόροι. Οι κουκουλοφόροι καίνε την Αθήνα γιατί ο μπάτσος πυροβόλησε.

Χθες ανακοινώθηκε από το National Bureau of Economic Research (NBER) πως η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε ύφεση από τον Δεκέμβριο του 2007. Προς τι οι θρήνοι και οι οδυρμοί;

This study investigates the relationship between economic conditions and health. Total mortality and eight of the ten sources of fatalities examined are shown to exhibit a procyclical fluctuation, with suicides representing an important exception [ΣτΜπ: Ooops]. […] there is some evidence that the unfavorable health effects of temporary upturns are partially or fully offset if the economic growth is long-lasting. An accompanying analysis of microdata indicates that smoking and obesity increase when the economy strengthens, whereas physical activity is reduced and diet becomes less healthy.” (Christopher J. Ruhm, Are Recessions Good for Your Health? Quarterly Journal of Economics, May 2000, Vol. 115, No. 2, Pages 617-650)

Αν υπολογίσουμε πως μια βαριά ύφεση διαρκεί γύρω στους 16 μήνες κατά μέσο όρο (υπολογίζοντας μόνο την μετά Β’ ΠΠ περίοδο), άιντε, τον φάγαμε τον γάιδαρο. Εκτός και αν πρέπει να αρχίσουμε να τρώμε τα σταφύλια της οργής οπότε και να υπολογίζουμε γύρω στους 43. Λοιπόν, να πέσουν τα στοιχήματα…

ΥΓ. Οι οικονομολόγοι έχουν αρχίσει να ξεθάβουν τα παλιά τους βιβλία: μεταξύ διαφόρων προτάσεων, στο Marginal Revolution διαβάζουν Keynes, οι Αυστριακοί προτείνουν Hazlitt και Buchanan. Άσχημα σημάδια – προφανώς τα πιο πρόσφατα βιβλία δεν έχουν κάτι ιδιαίτερο να προσφέρουν…